عنوان محصول: پاورپوینت تکبيرة‌الإحرام
پاورپوینت تکبيرة‌الإحرام
بخشی از متن پاورپوینت تکبيرة‌الإحرام :
تکبیرهالاحرام
نخستین جز واجب از افعال نماز را تکبیرهالإحرام گویند که به نام‌های تکبیره‌الافتتاح و تکبیره‌الاستفتاح هم نامیده می‌شود و از عنوان یاد شده در باب صلات سخن رفته است.
فهرست مندرجات
1 - وجه تسمیه تکبیرهالاحرام2 - عنوان تکبیرهالاحرام در احادیث
3 - حکم تکبیرهالإحرام
3.1 - زیادی سهوی تکبیرهالاحرام
3.2 - استحباب تکبیرهالاحرام
3.3 - جز یا شرط بودن تکبیرهالاحرام
3.4 - رکن بودن تکبیرهالاحرام
3.5 - تکرار تکبیرهالاحرام
3.5.1 - نظر مشهور
3.5.2 - نظر غیرمشهور
4 - شروط صحت تکبیرهالاحرام
4.1 - تقارن با نیت
4.2 - قیام
4.3 - گفتن الله اکبر
4.3.1 - نظر ابوحنیفه
4.4 - خلاصه شروط
5 - ادای تکبیرهالاحرام به غیر زبان عربی
5.1 - نظر ابوحنیفه
5.2 - نظر مشهور
5.3 - شافعیان و حنبلیان
6 - کیفیت تکبیرهالإحرام
7 - حکم فراگیری تلفظ الله اکبر
8 - مستحبات تکبیرهالاحرام
8.1 - بالابردن دست‌ها تا مقابل گوش
8.2 - ذکر هفت تکبیر
9 - احکام دیگر تکبیرهالاحرام
10 - فهرست منابع
11 - پانویس
12 - منابع
وجه تسمیه تکبیرهالاحرام
سبب این نام‌گذاری آن است که با این تکبیر در ابتدای نماز , همه کارهای منافی با آن (از قبیل سخن گفتن یا با صدای بلند خندیدن ) بر نمازگزار حرام می‌شود
[1] ا بن ادریس حلّی, کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی, ج1, ص216, قم 1410ـ1411.
[2] علی بن محمدعلی طباطبائی, ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل, ج3, ص116ـ117, قم 1418ـ1421.
[3] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص219, استانبول 1404/ 1984.
و ازاین‌رو آن را (تحریمه) هم نامیده‌اند.[4] ا بن فهد حلّی, المهذب البارع فی شرح المختصر النافع, ج1, ص359, چاپ مجتبی عراقی, قم 1407ـ1413.
[5] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص815, دمشق 1418/1997.
به عبارت دیگر نماز با تکبیرهالإحرام آغاز می‌شود و از این جهت که با گفتن آن, امور منافی نماز ممنوع می‌شود به آن (تکبیرهالإحرام) و به سبب آغاز شدن نماز با آن ( تکبیره‌الافتتاح ) گفته می‌شود.
البتّه اوّلین جز بودن آن بنابر قول به شرط بودن نیّت ـ و نه جز بودن آن ـ و نیز تقدّم رُتبی تکبیر بر قیام است.
[6] العروه الوثقی, ج1, ص626.
[7] مستمسک العروه, ج6, ص52.
عنوان تکبیرهالاحرام در احادیث
عنوان تکبیرهالاحرام در احادیث نیز به کار رفته
[8] ا بن حنبل, مسندالامام احمد بن حنبل, ج1, ص123, بیروت: دارصادر, (بی تا).
[9] حرّعاملی, وسائل الشیعه, ج6, ص9ـ12.
و گاه (تکبیره‌الافتتاح)[10] حرّعاملی, وسائل الشیعه, ج6, ص16.
یا ( أَنْف‌الصلاه )[11] حرّعاملی, وسائل الشیعه, ج6, ص10.
خوانده شده است.حکم تکبیرهالإحرام
تکبیرهالإحرام, جز واجب رکنی نماز است؛ از این‌رو, ترک آن ـ چه عمدی و چه سهوی
[12] جواهر الکلام, ج9, ص201.
ـ و نیز بنابر مشهور, زیادی عمدی و سهوی آن ـ به معنای گفتن تکبیری دیگر به نیّت افتتاح نماز با آن ـ موجب بطلان نماز است.[13] مستمسک العروه, ج6, ص54-52.
[14] جواهر الکلام, ج9, ص201.
[15] جواهر الکلام, ج9, ص220.
زیادی سهوی تکبیرهالاحرام
بسیاری از معاصران, زیادی سهوی آن را مبطل ندانسته‌اند.
[16] العروه الوثقی (و حواشی), ج1, ص626.
[17] العروه الوثقی, ج2, ص462.
بنابر قول به بطلان نماز به زیادی تکبیر, برای شروع نماز باید تکبیر سومی گفته شود و گفتن تکبیر دوم که موجب بطلان نماز شده کافی نیست.
[18] العروه الوثقی, ج1, ص626.
[19] جواهر الکلام, ج9, ص222.
استحباب تکبیرهالاحرام
هر چند در بعضی منابع فقهی اهل‌سنت , از برخی تابعین مانند اوزاعی , زُهْری و سعید بن مُسَیِّب , استحباب تکبیرهالاحرام نقل شده,
[20] محمد بن احمد قرطبی, الجامع لاحکام القرآن, ج1, ص175, بیروت 1405/1985.
[21] محمود بن احمد عینی, البنایه فی شرح الهدایه, ج2, ص186, بیروت 1411/1990.
در فقه امامی و اهل‌سنت بر وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد.[22] احمد بن محمد مقدس اردبیلی, مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشادالاذهان, ج2, ص193, چاپ مجتبی عراقی, علی پناه اشتهاردی, و حسین یزدی اصفهانی, ج 2, قم 1362 ش.
[23] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص219, استانبول 1404/ 1984.
جز یا شرط بودن تکبیرهالاحرام
در باره این‌که آیا تکبیرهالاحرام جزو نماز است یا شرط آن, اختلاف نظر وجود دارد.
فقهای بیشتر مذاهب فقهی آن را اولین جز نماز دانسته‌اند
[24] ا بن قدامه, المغنی, ج1, ص464, بیروت: عالم الکتب, (بی تا).
[25] محمدحسن بن باقر نجفی, جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام, ج9, ص201, ج 9, چاپ عباس قوچانی, بیروت 1981.
[26] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص626, بیروت 1404/1984.
[27] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص218, استانبول 1404/ 1984.
و بر این اساس تمام شرایط لازم برای اجزای نماز را, مانند رو به قبله بودن و پوشش داشتن نمازگزار, در تکبیرهالاحرام واجب شمرده‌اند[28] یوسف بن احمد بحرانی, الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره, ج8, ص32, قم 1363ـ1367 ش.
[29] علی بن محمدعلی طباطبائی, ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل, ج3, ص120, قم 1418ـ1421.
[30] الموسوعه الفقهیه, کویت: وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیه, ج13, ص218, ج 13, 1408/ 1988, ج 23, 1410/ 1990.
اما در برابر, فقیهان حنفی تکبیرهالاحرام را, مانند طهارت لباس و مکان , شرط صحت نماز دانسته‌اند نه جزو آن.[31] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص219, استانبول 1404/ 1984.
[32] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص817, دمشق 1418/1997.
[33] محمود بن احمد عینی, البنایه فی شرح الهدایه, ج2, ص189, بیروت 1411/1990.
رکن بودن تکبیرهالاحرام
بسیاری از فقها علاوه بر واجب شمردن تکبیرهالاحرام, آن را از ارکان نماز ن یز به شمار آورده‌اند؛ ازینرو, بر پایه نظر مشهور در باره رکن , اگر نمازگزار عمداً یا سهواً آن را ترک نماید یا خللی در آن ایجاد کند, نمازش باطل می‌شود و ملزم به اعاده آن می‌گردد.
[34] یحیی بن شرف نووی, المجموع: شرح المهذب, ج3, ص289ـ291, بیروت: دارالفکر, (بی تا).
[35] حسن بن یوسف علامه حلّی, قواعدالاحکام, ج1, ص271, قم 1413ـ1419.
[36] یوسف بن احمد بحرانی, الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره, ج8, ص32, قم 1363ـ1367 ش.
[37] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص815, دمشق 1418/1997.
[38] حرّعاملی, وسائل الشیعه, ج6, ص13ـ14.
تکرار تکبیرهالاحرام
در باره این‌که آیا تکرار تکبیرهالاحرام موجب بطلان نماز می‌شود یا نه, فقهای امامی اختلاف نظر دارند.
این امر به تفسیر آنان از واژه رکن باز می‌گردد.
نظر مشهور
بنا بر نظرِ مشهور فقهای امامی در باره رکن, چنان‌چه نمازگزار برای شروع نماز ( اللّه اکبر ) بگوید و سپس آن را به قصد تکبیرهالاحرام تکرار کند, نماز باطل می‌شود و برای شروع نماز باید تکبیر سوم را بگوید.
به همین ترتیب تکبیر چهارم آن را باطل می‌کند و به تکبیر پنجم نیاز است.
[39] علی بن حسین محقق کرکی, جامع المقاصد فی شرح القواعد, ج1, ص433, قم 1408ـ1411.
[40] زین الدین بن علی شهیدثانی, روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان, ج1, ص258, چاپ سنگی تهران 1303, قم 1404.
[41] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص626, بیروت 1404/1984.
[42] روح اللّه خمینی, رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران, ج1, ص146, تحریرالوسیله, بیروت 1407/ 1987.
[43] ا بن فهد حلّی, المهذب البارع فی شرح المختصر النافع, ج1, ص356ـ357, چاپ مجتبی عراقی, قم 1407ـ1413.
[44] ج 23, ص 109ـ120, ج1, ص784ـ789 و در فقه اهل سنّت رجوع کنید به الموسوعه الفقهیّه, احمد بن محمدمهدی نراقی, عوائد الایام, قم 1375 ش.
نظر غیرمشهور
بر پایه نظری دیگر, افزودن تکبیر موجب بطلان و اعاده نماز نمی‌شود.
مستند این نظر فقهی, فقدان دلیل شرعی بر بطلان نماز در این مورد و نیز مفهومِ رکن بودن تکبیرهالاحرام است, زیرا واژه رکن اصطلاحی است که فقها آن را به کار برده‌اند و در قرآن و احادیث به کار نرفته است؛ ازینرو, رکن را باید به معنای لغوی آن ( پایه و ستون ) دانست.
[45] احمد بن محمد مقدس اردبیلی, مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشادالاذهان, ج2, ص195, چاپ مجتبی عراقی, علی پناه اشتهاردی, و حسین یزدی اصفهانی, ج 2, قم 1362 ش.
[46] احمد بن محمدمهدی نراقی, عوائد الایام, ج1, ص788ـ789, قم 1375 ش.
[47] مرتضی بروجردی, مستندالعروه الوثقی, ج3, ص104, تقریرات آیه اللّه خوئی, ج 3, قم 1413.
شروط صحت تکبیرهالاحرام
صحت تکبیرهالاحرام شروطی دارد که اهمّ آنها عبارت است از:
تقارن با نیت
تقارن آن با ( نیتِ ) نماز.
[48] احمد بن محمدمهدی نراقی, مستندالشیعه فی احکام الشریعه, ج11, ص256, ج 11, قم 1417.
[49] محمدحسن بن باقر نجفی, جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام, ج9, ص174, ج 9, چاپ عباس قوچانی, بیروت 1981.
[50] الموسوعه الفقهیه, کویت: وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیه, ج13, ص219, ج 13, 1408/ 1988, ج 23, 1410/ 1990.
قیام
ایستادن ( قیام ) در هنگام ادای تکبیرهالاحرام.
[51] ا بن قدامه, المغنی, ج1, ص463, بیروت: عالم الکتب, (بی تا).
[52] یحیی بن شرف نووی, المجموع: شرح المهذب, ج3, ص296, بیروت: دارالفکر, (بی تا).
[53] محمد بن علی موسوی عاملی, مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام, ج3, ص322, قم 1410.
[54] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص628, بیروت 1404/1984.
گفتن الله اکبر
گفتن اللّه اکبر به همین صورت؛ ازینرو, الفاظ دیگر ــ هر چند با آن هم معنا باشند ــ کفایت نمی‌کند و چه بسا که موجب بطلان نماز می‌شود.
[55] مالک بن انس, المدونه الکبری, ج1, ص62ـ63, قاهره 1323, چاپ افست بیروت (بی تا).
[56] محمد بن حسن طوسی, المبسوط فی فقه الامامیه, ج1, ص102, ج 1, چاپ محمدتقی کشفی, تهران 1387.
[57] محمدحسن بن باقر نجفی, جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام, ج9, ص205ـ 206, ج 9, چاپ عباس قوچانی, بیروت 1981.
[58] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص226, استانبول 1404/ 1984.
[59] محمد بن ادریس شافعی, الاُمّ, ج1, ص100, چاپ محمد زهری نجار, بیروت (بی تا).
نظر ابوحنیفه
ابوحنیفه ذکر هر تعبیر حاکی از تعظیم و تجلیل خداوند
[60] رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران, تحریرالوسیله, بیروت 1407/ 1987.
را به جای (اللّه اکبر) جایز دانسته است.[61] محمود بن احمد عینی, البنایه فی شرح الهدایه, ج2, ص197, بیروت 1411/1990.
[62] عبدالرحمان جزیری, کتاب الفقه علی المذهب الاربعه, ج1, ص220, استانبول 1404/ 1984.
[63] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص815 ـ 818, دمشق 1418/1997.
[64] ا بن ادریس حلّی, کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی, ج1, ص116, قم 1410ـ1411.
[65] ا بن قدامه, المغنی, ج1, ص461, بیروت: عالم الکتب, (بی تا).
[66] علی بن محمدعلی طباطبائی, ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل, ج3, ص117, قم 1418ـ1421.
[67] محمدحسن بن باقر نجفی, جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام, ج9, ص213, ج 9, چاپ عباس قوچانی, بیروت 1981.
[68] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص627, بیروت 1404/1984.
خلاصه شروط
آنچه در نماز شرط است ـ مانند طهارت, پوشش, قیام, استقرار, استقبال, ترتیب (گفتن"أَکْبَر"بعد از"اللّه ) و موالات بین حروف و کلمات ـ در تکبیرهالإحرام نیز همانند سایر اجزای نماز, شرط است.
[69] العروه الوثقی, ج1, ص628.
[70] جواهر الکلام, ج9, ص213.
[71] جواهر الکلام, ج9, ص222.
ادای تکبیرهالاحرام به غیر زبان عربی
نظر ابوحنیفه
ابوحنیفه ادای تکبیرهالاحرام را به فارسی , حتی در صورت توانایی شخص بر تکلم به زبان عربی , جایز دانسته است.
[72] محمود بن احمد عینی, البنایه فی شرح الهدایه, ج2, ص202, بیروت 1411/1990.
[73] ا بن عابدین, حاشیه ردّالمحتار علی الدّر المختار: شرح تنویر الابصار, ج1, ص452ـ453, چاپ افست بیروت 1399/1979.
[74] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص818, دمشق 1418/1997.
نظر مشهور
بیشتر فقیهان بر لزوم ذکر تکبیرهالاحرام به زبان عربی, فتوا داده‌اند.
[75] محمد بن حسن طوسی, المبسوط فی فقه الامامیه, ج1, ص102, ج 1, چاپ محمدتقی کشفی, تهران 1387.
[76] ا بن قدامه, المغنی, ج1, ص462, بیروت: عالم الکتب, (بی تا).
[77] یحیی بن شرف نووی, المجموع: شرح المهذب, ج3, ص301, بیروت: دارالفکر, (بی تا).
[78] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص627, بیروت 1404/1984.
شافعیان و حنبلیان
شافعیان و حنبلیان ذکر آن را به زبان دیگر تنها در صورتی جایز دانسته‌اند که شخص قادر به ادای الفاظ تکبیرهالاحرام به عربی نباشد.
[79] الموسوعه الفقهیه, کویت: وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیه, ج13, ص220ـ221, ج 13, 1408/ 1988, ج 23, 1410/ 1990.
کیفیت تکبیرهالإحرام
صورت تکبیرهالإحرام عبارت است از گفتن"اَللّهُ أَکْبَر" به طور صحیح. گفتن هم معنای آن به عربی یا ترجمه آن به هر زبانی کفایت نمی‌کند.
[80] العروه الوثقی, ج1, ص627.
[81] جواهر الکلام, ج9, ص206-205.
بنابر قول اکثر , تلفظ (اکبر) با الف و لام (الاکبر) موجب بطلان نماز می‌شود؛ بلکه بر بطلان, حکایت اجماع شده است.
[82] جواهر الکلام, ج9, ص207.
چنان‌که بسیاری از فقها افزودن هر نوع پسوندی به (اکبر) که کبریایی و عظمت خداوند را بیان می‌کند, ـ مانند"اللّهُ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَی "یا"مِنْ أَنْ یُوصَف "ـ را مبطل نماز دانسته‌اند.
[83] جواهر الکلام, ج9, ص207.
در بطلان نماز به اِشباع فتحه (با) به‌گونه‌ای که تولید حرف الف گردد(اللّهُ أَکْبار) اختلاف است.
[84] مستمسک العروه, ج6, ص61-60.
[85] جواهر الکلام, ج9, ص228-227.
حکم فراگیری تلفظ الله اکبر
فقهای امامی فراگرفتن زبان عربی را برای شخص ناتوان از تلفظ ( اللّه اکبر ) واجب شمرده و نماز چنین فردی را, در صورت وسعت وقت و امید داشتن به یادگیری, بدون تکبیرهالاحرام باطل دانسته‌اند.
از نظر آنان, اگر فراگیری آن به دلیل کمبود وقت یا مأیوس بودن از یادگیری , برای شخص ممکن نباشد, وی باید تکبیرهالاحرام را با تلقین فردی دیگر, حرف به حرف بیان کند و اگر این کار هم ممکن نباشد, ادای آن به صورت نادرست ــ به گونه‌ای که عرفاً به آن تکبیر گفته شود ــ بر ترجمه کردن رجحان دارد.
[86] مرتضی بن محمد امین انصاری, کتاب الصلاه, ج1, ص288ـ289, ج 1, قم 1415.
[87] محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی, العروه الوثقی, ج1, ص628, بیروت 1404/1984.
[88] مرتضی بن محمد امین انصاری, کتاب الصلاه, ج1, ص290ـ293, ج 1, قم 1415.
[89] وهبه مصطفی زحیلی, الفقه الاسلامی و ادلّته, ج2, ص816, دمشق 1418/1997.
[90] مستمسک العروه, ج6, ص67-65.
[91] جواهر الکلام, ج9, ص209-208.
[92] مستمسک العروه, ج6, ص67.
شخص لال در حدّ امکان باید تکبیرهالإحرام را بگوید و اگر هیچ توانی بر ادای آن ندارد, به قصد تکبیر اشاره کند. برخی, در این فرض حرکت دادن زبان را نیز واجب دانسته‌اند.
[93] توضیح المسائل مراجع, ج1, ص557, م953.
[94] جواهر الکلام, ج9, ص213-211.
مستحبات تکبیرهالاحرام
در منابع فقهی برای تکبیرهالاحرام برخی امور مستحب ذکر شده است, از جمله :
بالابردن دست‌ها تا مقابل گوش
بالابردن دست‌ها تا مقابل گوش هنگام گفتن آن
[95] یحیی بن شرف نووی, المجموع: شرح المهذب, ج3, ص304ـ 305, بیروت: دارالفکر, (بی تا).
[96] محمود بن احمد عینی, البنایه فی شرح الهدایه, ج2, ص193, بیروت 1411/1990.
[97] محمد بن علی موسوی عاملی, مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام, ج3, ص324, قم 1410.
[98] محمدحسن بن باقر نجفی, جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام, ج9, ص229, ج 9, چاپ عباس قوچانی, بیروت 1981.
اما سیدمرتضی ملقب به علم الهدی[99] علی بن حسین علم الهدی, الانتصار, ج1, ص147ـ 148, قم 1415.
[100] العروه الوثقی, ج1, ص631-630.
این کار را واجب دانسته است.ذکر هفت تکبیر
ذکر هفت تکبیر , که تکبیرهالاحرام یکی از آن‌هاست و با نیت به جا آوردن نماز واجب از تکبیرهای دیگر متمایز می‌شود.
[10